یکی از مهم‌ترین اقدامات برای حفظ سلامت کودک در سال های نخست زندگی، رعایت برنامه واکسیناسیون نوزادان است. واکسیناسیون نوزادان از بدو تولد تا ۱۲ ماهگی نقش اساسی در تقویت سیستم ایمنی و پیشگیری از بیماری های خطرناک دارد. واکسن هایی مانند واکسن ب‌ث‌ژ (سل) در بدو تولد، واکسن پنج گانه در دو ماهگی و واکسن MMR (سرخک، سرخجه، اوریون) در دوازده ماهگی به کاهش احتمال ابتلا به بیماری های عفونی جدی کمک می‌کنند.
جدول واکسیناسیون نوزاد که توسط سازمان های بهداشتی توصیه می‌شود، شامل زمان بندی دقیق دریافت واکسن هاست. بسیاری از والدین در مورد اهمیت واکسن های نوزاد و زمان دریافت آن ها سوال دارند و به دنبال اطلاعاتی درباره عوارض جانبی واکسن های نوزاد و مراقبت های پس از واکسیناسیون هستند. رعایت این برنامه نه‌تنها از سلامت کودک محافظت می‌کند، بلکه از شیوع بیماری های واگیردار در جامعه جلوگیری می‌نماید.
در این مقاله از مجله بیبی دیلی، به بررسی مهم‌ترین واکسن های نوزاد، برنامه واکسیناسیون از 1 تا 12 ماهگی و نکات مهم درباره واکسیناسیون نوزادان و زمان بندی آن ها خواهیم پرداخت. همچنین، واکسیناسیون در مراکز بهداشت، مراقبت های پس از تزریق واکسن و عوارض احتمالی واکسن ها را بررسی خواهیم کرد تا والدین با آگاهی کامل بتوانندعلاوه بر آگاهی از مهم ترین مراحل رشد نوزاد در ۶ ماه اول سلامت نوزاد خود را در ۱ تا ۱۲ ماهگی تضمین کنند.
واکسن های ضروری برای نوزادان و برنامه زمانی آن ها
واکسیناسیون نوزادان از بدو تولد تا ۶ سالگی یکی از مهم ترین راه‌های پیشگیری از بیماری های خطرناک و تقویت سیستم ایمنی بدن کودک است. سازمان های بهداشتی معتبر، از جمله وزارت بهداشت و سازمان جهانی بهداشت (WHO)، جدول واکسیناسیون مشخصی را برای نوزادان و کودکان تعیین کرده‌اند که رعایت دقیق آن از بروز بیماری های جدی مانند سرخک، فلج اطفال، دیفتری، سیاه سرفه، کزاز، هپاتیت B و سل جلوگیری می‌کند.
برنامه واکسیناسیون نوزادان به طور دقیق تنظیم شده تا بدن کودک در زمان های مناسب، آنتی بادی های لازم برای مقابله با بیماری ها را دریافت کند. در ادامه، مهم‌ترین واکسن های مورد نیاز برای نوزادان و زمان دریافت آن ها را بررسی خواهیم کرد.
متن انگلیسی :
“The recommended immunization schedule is designed to protect infants and children by providing immunity early in life, before they are exposed to potentially life-threatening diseases.”
ترجمه:
“برنامه واکسیناسیون توصیه‌شده برای محافظت از نوزادان و کودکان طراحی شده است تا ایمنی را در اوایل زندگی، پیش از مواجهه با بیماری‌های بالقوه تهدیدکننده، فراهم کند.”
منبع:
واکسن های بدو تولد
نوزادان از بدو تولد باید واکسن های اولیه را دریافت کنند تا در برابر بیماری های خطرناک محافظت شوند. این واکسن ها عبارت‌اند از:
واکسن ب‌ث‌ژ (BCG) – پیشگیری از بیماری سل
- واکسن ب‌ث‌ژ برای محافظت در برابر بیماری سل تزریق می‌شود. این بیماری یکی از جدی ترین عفونت های باکتریایی است که می‌تواند ریه ها و سایر اندام های بدن را تحت تأثیر قرار دهد.
- تزریق این واکسن معمولاً در بیمارستان و در ۲۴ ساعت اول پس از تولد انجام می‌شود.
واکسن هپاتیت B – جلوگیری از ابتلا به هپاتیت B
- هپاتیت B یک بیماری ویروسی خطرناک است که می‌تواند باعث التهاب شدید کبد شود.
- اولین دوز این واکسن در ۱۲ ساعت اول تولد تزریق می‌شود تا از انتقال ویروس به نوزاد جلوگیری شود.
واکسن های نوزاد در دو ماهگی
در ۲ ماهگی، نوزاد نیاز به دریافت چندین واکسن مهم دارد که بدن او را در برابر بیماری های مختلف محافظت می‌کند. این واکسن ها عبارت‌اند از:
واکسن پنج‌گانه (Pentavalent) – دیفتری، کزاز، سیاه‌سرفه، هپاتیت B، هموفیلوس آنفلوانزا
- این واکسن ترکیبی به نوزاد در دو ماهگی، چهار ماهگی و شش ماهگی تزریق می‌شود و از ابتلا به بیماری های خطرناک جلوگیری می‌کند.
واکسن خوراکی فلج اطفال (OPV) – پیشگیری از فلج اطفال
- این واکسن به صورت خوراکی داده می‌شود و برای جلوگیری از فلج اطفال، یک بیماری ویروسی که می‌تواند باعث فلج دائمی شود، ضروری است.
- نوزادان در ۲، ۴، ۶ و ۱۸ ماهگی و سپس در ۶ سالگی این واکسن را دریافت می‌کنند.
واکسن های نوزادان در چهار ماهگی
در این سن، نوزاد نیاز به دریافت دوز دوم برخی از واکسن های قبلی دارد تا ایمنی بدن او تقویت شود. این واکسن‌ها شامل موارد زیر هستند:
واکسن پنج گانه (دوز دوم)
واکسن خوراکی فلج اطفال (OPV – دوز دوم)
متن انگلیسی :
“The 4-month vaccines are a repeat of the 2-month vaccines to continue to build your baby’s immunity.”
ترجمه:
“واکسیناسیون‌های چهار ماهگی تکراری از واکسن‌های دو ماهگی هستند تا به تقویت ایمنی نوزاد شما ادامه دهند.”
منبع:
واکسن های نوزاد در شش ماهگی و اهمیت آن ها
در ۶ ماهگی، دوز سوم واکسن های قبلی تزریق می‌شود:
واکسن پنج گانه (دوز سوم)
واکسن فلج اطفال (دوز سوم)
همچنین، در برخی کشورها اولین دوز واکسن آنفلوآنزا برای نوزادان پس از ۶ ماهگی توصیه می‌شود.
واکسن های ضروری در دوازده ماهگی نوزادان
۱۲ ماهگی (یک سالگی) یکی از مهم‌ترین مراحل واکسیناسیون نوزادان است و برخی از مهم‌ترین واکسن ها در این سن تزریق می‌شوند:
✅ واکسن MMR (سرخک، سرخجه، اوریون)
- این واکسن از نوزاد در برابر سه بیماری سرخک، سرخجه و اوریون محافظت می‌کند.
- نوزادان دوز دوم این واکسن را در ۱۸ ماهگی دریافت می‌کنند.
✅ واکسن هپاتیت A
- هپاتیت A نوعی عفونت ویروسی کبدی است که از طریق مواد غذایی و آب آلوده منتقل می‌شود.
- اولین دوز این واکسن در ۱۲ ماهگی تزریق شده و دوز دوم در ۱۸ ماهگی دریافت می‌شود.
واکسن های مورد نیاز نوزادان در هجده ماهگی
در ۱۸ ماهگی، نوزاد باید دوزهای یادآور برخی واکسن ها را دریافت کند:
✅ واکسن ثلاث (دیفتری، کزاز، سیاه سرفه)
✅ واکسن فلج اطفال (دوز چهارم)
✅ واکسن سرخک، سرخجه، اوریون (دوز دوم)
واکسن های توصیه شده برای کودکان در شش سالگی
در ۶ سالگی، کودکان دوز یادآور واکسن های مهم را دریافت می‌کنند تا ایمنی بدن آن ها تا بزرگسالی حفظ شود:
واکسن دیفتری، کزاز، سیاه سرفه (DTaP)
واکسن فلج اطفال (دوز یادآور)
نکات مهم درباره واکسیناسیون نوزادان و زمان بندی آن ها
واکسیناسیون نوزادان یکی از مهم ترین اقدامات برای تقویت سیستم ایمنی کودک و پیشگیری از بیماری های خطرناک است. رعایت دقیق برنامه واکسیناسیون باعث می‌شود که بدن نوزاد در برابر بیماری های عفونی محافظت شود و احتمال ابتلا به بیماری های جدی کاهش یابد. در ادامه، اهمیت دریافت واکسن ها در زمان مناسب و عوارض تأخیر در واکسیناسیون را بررسی میکنیم.
چرا برنامه واکسیناسیون نوزادان باید دقیق رعایت شود؟
افزایش ایمنی بدن در سنین حساس
سیستم ایمنی نوزاد در ماه های اولیه زندگی هنوز به‌طور کامل تکامل نیافته است و بدن او در برابر بسیاری از بیماری های ویروسی و باکتریایی آسیب پذیر است. تزریق واکسن ها طبق زمان بندی توصیه شده، باعث می‌شود که آنتی بادی های محافظتی در بدن نوزاد تولید شود و از ابتلا به بیماری های خطرناک جلوگیری کند.
اثرگذاری بهتر واکسن در سن مناسب
هر واکسن در یک بازه سنی خاص بیشترین تأثیر را دارد. برای مثال، واکسن ب‌ث‌ژ (BCG) که برای پیشگیری از سل است، باید در روزهای اولیه تولد تزریق شود تا بیشترین اثر را داشته باشد. همین‌طور واکسن های پنج‌گانه و فلج اطفال در ۲، ۴ و ۶ ماهگی باید تزریق شوند تا ایمنی کافی در برابر بیماری ها ایجاد شود.
جلوگیری از شیوع بیماری های واگیردار
با رعایت دقیق برنامه واکسیناسیون، علاوه بر محافظت از نوزاد، احتمال شیوع بیماری‌های واگیردار در جامعه کاهش می‌یابد. بسیاری از بیماری‌هایی که در گذشته خطرناک بودند، مانند سرخک، دیفتری و فلج اطفال، با اجرای برنامه واکسیناسیون کاهش یافته‌اند.
محافظت از کودکان در برابر بیماری‌های جدی
واکسیناسیون به محافظت از نوزادان در برابر بیماری های مرگبار مانند هپاتیت B، سرخک، اوریون، سیاه سرفه و مننژیت کمک می‌کند. عدم رعایت برنامه واکسیناسیون می‌تواند منجر به ابتلای نوزاد به این بیماری ها و عوارض جبران ناپذیری شود.
تأثیر تأخیر در دریافت واکسن ها بر سیستم ایمنی کودک
افزایش خطر ابتلا به بیماری‌ها
اگر واکسن های نوزاد با تأخیر تزریق شوند، سیستم ایمنی بدن فرصت کافی برای تولید آنتی بادی ها را از دست می دهد. این موضوع باعث می‌شود که نوزاد در برابر بیماری هایی مانند دیفتری، کزاز، سیاه‌سرفه و سرخک آسیب پذیر شود.
کاهش اثر بخشی واکسن ها
برخی از واکسن ها اگر در زمان مقرر دریافت نشوند، ممکن است اثرگذاری کمتری داشته باشند. برای مثال، واکسن های چند دوزی مانند واکسن پنج گانه نیاز به تکمیل دوره دارند و اگر دوز های بعدی با تأخیر تزریق شوند، ایمنی بدن کودک کاهش می‌یابد.
خطر شیوع بیماری در جامعه
اگر تعداد زیادی از کودکان واکسن‌های خود را به موقع دریافت نکنند، احتمال شیوع بیماری‌های واگیردار افزایش می‌یابد. برای مثال، کاهش نرخ واکسیناسیون در برخی کشورها باعث بازگشت مجدد بیماری های از بین رفته مانند سرخک و فلج اطفال شده است.
افزایش احتمال بستری شدن در بیمارستان
کودکانی که واکسن های خود را با تأخیر دریافت می‌کنند، بیشتر در معرض ابتلا به عفونت های شدید و بستری شدن در بیمارستان قرار دارند. این موضوع نه‌تنها سلامت کودک را تهدید می‌کند، بلکه هزینه های درمانی زیادی را نیز به خانواده تحمیل می‌کند.
تضعیف سیستم ایمنی در آینده
اگر نوزاد در زمان مقرر واکسیناسیون نشود، سیستم ایمنی او به درستی تقویت نخواهد شد و ممکن است در سنین بالاتر نیز مستعد بیماری های عفونی و مزمن باشد.
مراقبت های پس از واکسیناسیون نوزادان
پس از دریافت واکسن، بدن نوزاد شروع به تولید آنتی بادی های محافظتی می‌کند که ممکن است باعث بروز واکنش های طبیعی و موقتی شود. آگاهی از عوارض واکسن ها، روش های کاهش درد و تب، و نشانه های خطر به والدین کمک می‌کند تا با آرامش بیشتری این دوره را مدیریت کنند.
متن انگلیسی :
“After vaccination, your child may be fussy, sleepy, have a low-grade fever, or have soreness, swelling, or redness where the shot was given. These reactions are normal and usually go away within 12 to 24 hours.”
ترجمه:
“پس از واکسیناسیون، ممکن است کودک شما بی‌قراری کند، خواب‌آلود باشد، تب خفیفی داشته باشد، یا در محل تزریق واکسن دچار درد، تورم یا قرمزی شود. این واکنش‌ها طبیعی هستند و معمولاً طی ۱۲ تا ۲۴ ساعت برطرف می‌شوند.”
منبع:
واکنش های طبیعی بدن پس از دریافت واکسن
پس از تزریق واکسن، ممکن است نوزاد با برخی علائم طبیعی و گذرا مواجه شود که نشان‌دهنده عملکرد صحیح واکسن در بدن است. برخی از رایج ترین این واکنش ها شامل موارد زیر هستند:
تب خفیف تا متوسط
تب یکی از شایع ترین واکنش های پس از واکسیناسیون است و معمولاً طی ۲۴ تا ۴۸ ساعت پس از تزریق واکسن بروز می‌کند. این تب معمولاً زیر ۳۸.۵ درجه سانتی‌گراد است و جای نگرانی ندارد.
تورم و قرمزی در محل تزریق
ممکن است در ناحیه تزریق، کمی قرمزی، تورم یا سفتی ایجاد شود که معمولاً بعد از ۲ تا ۳ روز بهبود می‌یابد.
کج خلقی و بی قراری نوزاد
برخی از نوزادان پس از دریافت واکسن، ممکن است بی قراری کنند، بیشتر گریه کنند یا به سختی به خواب بروند. این واکنش معمولاً موقتی است و ظرف یکی دو روز برطرف می شود. برای اطلاعات بیشتر در این زمینه ما به شما مقاله چگونه خواب نوزاد را تنظیم کنیم؟ را معرفی میکنیم .
بی‌اشتهایی و کاهش میل به شیر خوردن
برخی نوزادان بعد از واکسیناسیون ممکن است کمتر از حد معمول شیر بخورند، اما این مشکل معمولاً بعد از ۲۴ ساعت برطرف می‌شود.
احتمال ایجاد کهیر یا بثورات پوستی
در واکسن‌هایی مانند سرخک، اوریون و سرخجه (MMR) ممکن است ۷ تا ۱۰ روز بعد از تزریق، بثورات خفیف پوستی ظاهر شوند که خودبه‌خود از بین می‌روند.
روش های کاهش تب و درد ناشی از تزریق واکسن
برای کاهش ناراحتی نوزاد پس از واکسیناسیون، والدین می توانند از روش های زیر استفاده کنند:
استفاده از استامینوفن کودک
اگر تب نوزاد بالاتر از ۳۸.۵ درجه سانتی‌گراد باشد یا درد زیادی داشته باشد، می‌توان با مشورت پزشک، استامینوفن مخصوص نوزادان (با دوز مناسب) به او داد.
کمپرس سرد برای کاهش تورم و درد
گذاشتن کمپرس سرد یا حوله مرطوب و خنک روی محل تزریق، به کاهش درد و التهاب کمک می‌کند.
افزایش شیر دادن به نوزاد
شیر دهی مکرر باعث می‌شود نوزاد آرام شود و بهتر مایعات دریافت کند که به کاهش تب و بی قراری او کمک می‌کند.
لمس و ماساژ آرام نوزاد
نوزادانی که درد و بی قراری دارند، با یک ماساژ آرام و نوازش والدین احساس بهتری پیدا می‌کنند.
ایجاد محیط آرام برای خواب کافی
خواب کافی به بهبود سریع تر واکنش های پس از واکسیناسیون کمک می‌کند. بهتر است در این مدت از سر و صدای زیاد و عوامل استرس زا دوری کنید.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
در بیشتر موارد، واکنش های پس از واکسیناسیون خفیف و موقتی هستند. اما در صورت مشاهده علائم زیر، باید فوراً به پزشک مراجعه کرد:
🚨 تب بالای ۳۹ درجه که بیش از ۴۸ ساعت ادامه داشته باشد
🚨 بی‌حالی شدید یا عدم پاسخگویی نوزاد به تحریکات محیطی
🚨 گریه مداوم و غیرقابل کنترل بیش از ۳ ساعت
🚨 تورم و قرمزی بیش از حد در محل تزریق که بعد از ۳ روز بهبود نیابد
🚨 مشکلات تنفسی، خس خس سینه یا واکنش های آلرژیک شدید (مثل تورم صورت و کهیر گسترده)
🚨 تشنج یا حرکات غیرطبیعی بدن پس از واکسن
