جفت جنین یکی از کلیدی ترین اجزای بارداری است که نقش حیاتی در رشد و سلامت جنین ایفا می‌کند. این ساختار شگفت‌انگیز از همان مراحل ابتدایی بارداری شکل می‌گیرد و به‌عنوان واسطه ای بین بدن مادر و جنین عمل می‌کند. اما جفت چیست و چه وظایفی بر عهده دارد؟ این پرسشی است که ذهن بسیاری از مادران باردار را مشغول می‌کند.
جفت مسئولیت هایی چون تأمین اکسیژن و مواد مغذی برای جنین، دفع مواد زائد، و تولید هورمون‌های بسیار مهم را بر عهده دارد. علاوه بر این، موقعیت جفت در رحم می‌تواند نقش تعیین‌کننده ای در فرآیند زایمان داشته باشد. به‌عنوان نمونه، جفت قدامی یا خلفی و همچنین جفت سرراهی هرکدام ویژگی ها و چالش های متفاوتی را به همراه دارند که نیازمند توجه ویژه‌ای هستند.
در این مقاله از مجله بیبی دیلی، تلاش می‌کنیم اطلاعات جامعی درباره زمان تشکیل جفت در دوران بارداری، مشکلات شایع مانند چسبندگی یا جدا شدن زودهنگام جفت، و تأثیرات آن بر سلامت مادر و جنین ارائه دهیم. همچنین به موضوعات دیگری نظیر پیر شدن جفت و وضعیت جفت سیرکولار نیز خواهیم پرداخت تا درک عمیق‌تری از این عضو حیاتی به دست آورید.
جفت جنین چیست؟
جفت جنین اندامی حیاتی و موقتی است که در طول بارداری در رحم مادر شکل می‌گیرد و نقش‌های کلیدی در رشد و بقای جنین ایفا می‌کند. این ساختار ویژه به عنوان یک واسطه بین بدن مادر و جنین عمل کرده، اکسیژن و مواد مغذی موردنیاز جنین را تأمین می‌کند و هم‌ز مان مواد زائد تولید شده توسط جنین را از بدن او دفع می‌نماید.
متن انگلیسی:
“The placenta is a temporary organ that develops during pregnancy, connecting the developing fetus to the uterine wall to allow nutrient uptake, waste elimination, and gas exchange via the mother’s blood supply.”
ترجمه:
جفت یک عضو موقتی است که در دوران بارداری شکل می‌گیرد و جنین در حال رشد را به دیواره رحم متصل می‌کند تا تبادل مواد مغذی، دفع ضایعات و تبادل گاز از طریق خون مادر صورت گیرد.
منبع:
National Institute of Child Health and Human Development (NICHD)
جفت جنین کی تشکیل میشود ؟
جفت جنین چه کاری انجام میدهد
جفت یکی از شگفت انگیزترین اندام‌هایی است که در دوران بارداری نقشی اساسی و حیاتی ایفا می‌کند. این ساختار ویژه، ارتباط مستقیم میان بدن مادر و جنین را فراهم کرده و به عنوان یک پل ارتباطی، نیازهای حیاتی جنین را برآورده می‌سازد. وظایف اصلی جفت شامل انتقال اکسیژن، گلوکز و مواد مغذی به جنین و دفع مواد زائد مانند دی‌اکسید کربن از طریق بدن مادر است. به کمک این فرآیندها، جنین محیطی ایده‌آل برای رشد و تکامل خود خواهد داشت.
اما نقش جفت تنها محدود به انتقال مواد نیست. این اندام هوشمند، با تولید هورمون هایی مانند پروژسترون و اچ‌سی‌جی (hCG)، نه‌تنها بارداری را پایدار نگه می‌دارد، بلکه از انقباضات زودهنگام رحم جلوگیری می‌کند. علاوه بر این، جفت به عنوان یک سپر محافظ عمل کرده و از جنین در برابر تهدیدهایی همچون عفونت ها و برخی از سموم موجود در جریان خون مادر محافظت می‌نماید.
با توجه به این عملکردهای کلیدی، سلامت جفت اهمیت بسیار زیادی دارد. هرگونه اختلال در عملکرد آن می‌تواند تاثیر مستقیمی بر رشد طبیعی جنین و موفقیت کلی بارداری بگذارد. بنابراین، توجه ویژه به وضعیت جفت و مراقبت صحیح از آن یکی از مهم‌ترین اولویت‌ها در دوران بارداری است.
متن انگلیسی:
“The placenta produces hormones such as human chorionic gonadotropin (hCG), progesterone, and estrogen, which are essential for maintaining pregnancy and fetal development.”
ترجمه:
جفت هورمون‌هایی مانند گنادوتروپین جفتی انسانی (hCG)، پروژسترون و استروژن تولید می‌کند که برای حفظ بارداری و رشد جنین ضروری هستند.
منبع:
جفت جنین چه شکلی است
این ساختار دیسک مانند و اسفنجی، معمولاً به رنگ قرمز مایل به بنفش دیده میشود و طولی در حدود 20 تا 25 سانتی‌متر دارد، با ضخامتی بین 2 تا 3 سانتی‌متر. سطحی که جفت به دیواره رحم متصل میشود، ظاهری ناصاف و برجسته دارد، در حالی که سطح مقابل آن، یعنی سمتی که به سمت جنین قرار گرفته، با یک غشای شفاف پوشیده شده است. بند ناف از همین قسمت بیرون می‌آید و به جنین متصل میشود.
بند ناف نقش یک پل ارتباطی حیاتی را ایفا می‌کند. این پل، حاوی مجموعه ای از رگ‌های خونی است که وظیفه انتقال اکسیژن، مواد مغذی و دفع مواد زائد را بین مادر و جنین بر عهده دارد. جالب است بدانید شکل و اندازه جفت ممکن است در هر بارداری کمی متفاوت باشد؛ اما عملکرد بی نظیر آن در تضمین رشد سالم جنین همیشه یکسان باقی می ماند. جفت، باوجود ظاهر ساده‌اش، یکی از پیچیده‌ترین اندام ها در طول بارداری است که برای هر مادر و فرزند نقشی حیاتی و غیرقابل چشم پوشی دارد.
انواع جفت جنین
جفت جنین بسته به شرایط و نحوه قرارگیری آن در رحم به انواع مختلفی تقسیم میشود که هر کدام ممکن است تأثیرات متفاوتی بر روند بارداری داشته باشند. در برخی موارد، این وضعیت نیازمند توجه و مراقبت ویژه پزشکی است. در ادامه به بررسی انواع جفت جنین پرداخته میشود:
جفت قدامی
این نوع جفت در بخش جلویی رحم، نزدیک به شکم مادر، شکل می‌گیرد. جفت قدامی که میان جنین و دیواره شکم قرار دارد، ممکن است موجب تأخیر در احساس حرکات جنین توسط مادر شود، زیرا به عنوان یک لایه ضخیم عمل می‌کند.
جفت خلفی
جفت خلفی در قسمت پشتی رحم و نزدیکی ستون فقرات مادر قرار دارد. این نوع جفت معمولاً از نظر زایمان طبیعی مشکلی ایجاد نمی‌کند و از شایع ترین موقعیت های جفت در بارداری های سالم محسوب میشود.
جفت سرراهی
این نوع جفت که در بخش پایینی رحم تشکیل شده و دهانه رحم را پوشش میدهد، ممکن است مشکلاتی نظیر خونریزی و دشواری در زایمان طبیعی به همراه داشته باشد. در اغلب موارد این وضعیت نیازمند انجام زایمان سزارین است.
جفت جانبی
در این حالت، جفت در دیواره های جانبی رحم قرار گرفته و معمولاً مشکلی برای مادر ایجاد نمی‌کند. با این حال، نیاز به بررسی های مداوم توسط پزشک در طول دوران بارداری دارد.
جفت سیرکولار
این نوع جفت به‌صورت حلقه ای دور رحم یا جنین شکل گرفته و جزو موارد نادر محسوب میشود. جفت سیرکولار ممکن است جریان خون‌رسانی یا تغذیه جنین را مختل کند و نیازمند نظارت دقیق پزشکی باشد.
جفت تک لوبی و چند‌لوبی
جفت تک لوبی به‌صورت یکپارچه و کامل شکل گرفته است، در حالی که جفت چند‌لوبی به چند بخش تقسیم شده و هر بخش ممکن است عملکرد مستقلی داشته باشد.
جفت چسبنده
در این نوع جفت، با چسبندگی غیرطبیعی به دیواره رحم مواجه هستیم که می‌تواند مشکلات جدی برای بارداری و زایمان ایجاد کند. این وضعیت نیازمند زایمان سزارین و مراقبت های تخصصی است.
هر یک از انواع جفت ممکن است بر روند بارداری و زایمان تأثیرگذار باشد. تشخیص نوع جفت از طریق سونوگرافی امکان پذیر است و نقش مهمی در مدیریت بارداری سالم و برنامه ریزی مناسب برای زایمان ایفا می‌کند.
مشکلات شایع جفت در دوران بارداری
در دوران بارداری، جفت نقشی حیاتی در حفظ سلامت مادر و جنین دارد، اما برخی مشکلات جفت ممکن است خطراتی برای بارداری ایجاد کنند. در ادامه، سه مشکل شایع جفت شامل جدا شدن زود هنگام جفت، چسبندگی جفت و پیر شدن جفت به‌طور کامل و تخصصی بررسی می‌شوند:
جدا شدن جفت
جدا شدن زود هنگام جفت چیست؟ این شرایط زمانی رخ میدهد که جفت پیش از تولد جنین به‌طور کامل یا جزئی از دیواره رحم جدا شود. جدا شدن جفت یکی از اورژانس های بارداری است که می‌تواند به دلیل کاهش اکسیژن و مواد مغذی به جنین، سلامت او را تهدید کند.
علائم جدا شدن زود هنگام جفت
- خونریزی واژینال ناگهانی (معمولاً تیره‌رنگ)
- درد شکم یا کمر شدید
- انقباضات رحم مکرر یا طولانی
- کاهش یا تغییر در حرکات جنین
علل جدا شدن زودهنگام جفت
- فشار خون بالا در دوران بارداری
- تروما یا آسیب به شکم (مانند تصادف یا ضربه)
- سیگار کشیدن یا مصرف مواد مخدر مانند کوکائین
- سابقه جدا شدن جفت در بارداری های قبلی
- پارگی زودرس کیسه آب
این مشکل ممکن است باعث زایمان زودرس، رشد ناکافی جنین یا حتی مرگ جنین شود. درمان به شدت جدا شدن جفت و شرایط مادر و جنین بستگی دارد. در موارد شدید، زایمان فوری (معمولاً سزارین) ضروری است.
چسبندگی جفت
چسبندگی جفت چیست؟ این وضعیت زمانی رخ میدهد که جفت به‌طور غیرطبیعی به دیواره رحم متصل میشود و به لایه های عمیق‌تر آن نفوذ می‌کند. چسبندگی جفت می‌تواند در سه نوع مختلف رخ دهد:
- اکرتا: جفت به لایه های سطحی دیواره رحم می‌چسبد.
- اینسرتا: جفت به عمق عضلات رحم نفوذ می‌کند.
- پرتا: جفت از عضلات رحم عبور کرده و به اندام های اطراف می‌رسد.
دلایل چسبندگی جفت
- سابقه جراحی رحم (مانند سزارین یا میومکتومی)
- جفت سرراهی در بارداری های قبلی
- مشکلات مربوط به لایه آندومتر رحم
روش های درمان و پیشگیری
چسبندگی جفت معمولاً نیازمند زایمان سزارین و گاهی هیسترکتومی (برداشتن رحم) است، زیرا جدا کردن جفت به‌طور ایمن دشوار است. برای پیشگیری، نظارت دقیق در دوران بارداری و اجتناب از جراحی های غیرضروری رحم توصیه میشود.
پیر شدن جفت
پیر شدن جفت چیست؟ پیر شدن جفت زمانی اتفاق می‌افتد که عملکرد طبیعی جفت در تأمین اکسیژن و مواد مغذی کاهش یابد. این وضعیت معمولاً در اواخر بارداری رخ میدهد، اما اگر در سه ماهه دوم یا اوایل سه ماهه سوم رخ دهد، می‌تواند خطرناک باشد.
نشانه های پیر شدن جفت
- کاهش حرکات جنین
- کاهش یا توقف رشد جنین در سونوگرافی
- کاهش مایع آمنیوتیک
- بروز کلسیم یا رسوبات در جفت در تصاویر سونوگرافی
علل پیر شدن جفت در بارداری
- افزایش سن مادر (بالای 35 سال)
- فشار خون بالا یا دیابت بارداری
- مصرف سیگار یا الکل
- عفونت‌های دوران بارداری
- سابقه مشکلات جفت در بارداری‌های قبلی
پیامدها و درمان
پیر شدن جفت ممکن است باعث کاهش رشد جنین یا زایمان زودرس شود. نظارت دقیق از طریق سونوگرافی و آزمایش های سلامت جنین ضروری است. در موارد شدید، زایمان زودتر از موعد توصیه میشود.
جفت سیرکولار چیست؟
جفت سیرکولار نوعی خاص و نادر از تشکیل جفت است که به جای اتصال متقارن به دیواره رحم، به شکل حلقه ای دور رحم یا حتی اطراف جنین تشکیل میشود. این وضعیت در قیاس با جفت های معمولی کمتر گزارش میشود و بسته به شرایط، ممکن است تأثیراتی بر سلامت بارداری و رشد جنین برجای بگذارد. هرچند این حالت اغلب قابل مدیریت است، اما نیاز به مراقبت‌های تخصصی بیشتری دارد.
راهکار‌های تشخیص جفت سیرکولار
جفت سیرکولار معمولاً به کمک سونوگرافی تشخیص داده میشود. پزشکان با دقت موقعیت جفت و بند ناف را بررسی کرده و این حالت غیرمعمول را شناسایی می‌کنند. برای ارزیابی دقیق تر، در برخی مواقع از سونوگرافی داپلر نیز بهره گرفته میشود تا جریان خون جفت و جنین به خوبی تحلیل شود. این ابزار‌های تشخیصی کمک می‌کنند تا برنامه‌ریزی‌های درمانی مناسب انجام شود و هرگونه خطر احتمالی در مراحل بعدی بارداری تحت کنترل قرار گیرد.
در مجموع، گرچه این وضعیت غیرمعمول است، با نظارت درست و پیگیری های منظم، ممکن است بتوان اثرات نامطلوب احتمالی آن را کاهش داد و دوران بارداری را با سلامت بیشتری سپری کرد.
تأثیر جفت سیرکولار بر رشد جنین
جفت سیرکولار می‌تواند تأثیرات مختلفی بر روند بارداری و رشد جنین داشته باشد که به شدت و نوع این وضعیت بستگی دارد:
- کاهش جریان خون:
به دلیل شکل غیرمعمول جفت، ممکن است جریان خون و تبادل مواد مغذی و اکسیژن بین مادر و جنین کاهش یابد. این مسئله می‌تواند باعث کاهش رشد داخل رحمی جنین (IUGR) شود. - افزایش خطر عوارض بارداری:
- خطر پارگی جفت به دلیل موقعیت غیرمعمول آن افزایش می‌یابد.
- احتمال بروز خونریزی‌های پیش از زایمان بیشتر است.
- تأثیر بر زایمان:
- ممکن است جفت سیرکولار باعث پیچیدگی هایی در هنگام زایمان طبیعی شود.
- در بسیاری از موارد، پزشک زایمان سزارین را برای کاهش خطرات پیشنهاد میدهد.
جفت سیرکولار یکی از شرایطی است که نیاز به نظارت و مدیریت دقیق پزشکی دارد. با تشخیص به‌موقع و مراقبت مناسب، می‌توان بسیاری از خطرات مرتبط با این وضعیت را کاهش داد و سلامت مادر و جنین را تضمین کرد.
