نکات شیردهی موفق

 

شیردهی یکی از مهم‌ ترین مراحل پس از زایمان است که تأثیر مستقیمی بر سلامت مادر و سلامت کودک دارد. بسیاری از مادران به دنبال راهکار هایی هستند تا بدانند چگونه شیردهی موفقی داشته باشند و از بروز مشکلات رایج مانند کمبود شیر، ترک‌ خوردگی سینه و بی ‌قراری نوزاد جلوگیری کنند. در این میان، رعایت نکات طلایی برای مادران پس از زایمان می ‌تواند به بهبود تجربه شیردهی کمک کند.

شیردهی موفق نه‌ تنها نیاز های تغذیه‌ای نوزاد را تأمین می‌کند، بلکه باعث تقویت ارتباط عاطفی میان مادر و کودک نیز می‌شود. دانستن پوزیشن‌ های مناسب برای شیردهی، تشخیص علائم گرسنگی نوزاد و زمان مناسب برای شیردهی و همچنین آگاهی از تکنیک ‌های بهبود شیردهی برای مادران تازه‌کار از جمله مواردی هستند که می‌توانند این فرآیند را آسان‌تر کنند.

در این مقاله از مجله بیبی دیلی ، به بررسی مهم‌ ترین نکات شیردهی و راه‌ های جلوگیری از مشکلات شیر دهی خواهیم پرداخت. همچنین، تغذیه مناسب مادر در دوران شیردهی و نقش پدران در حمایت از شیردهی مادر را نیز بررسی خواهیم کرد تا شما بتوانید با اطلاعات کامل و آگاهی بیشتر، این مسیر را با موفقیت طی کنید .

 

فواید شیردهی برای نوزاد و مادر

شیردهی یکی از مهم ‌ترین عوامل تأمین سلامت نوزاد و سلامت مادر پس از زایمان است. تغذیه با شیر مادر نه ‌تنها به رشد و تقویت نوزاد کمک می‌کند، بلکه برای مادر نیز فواید متعددی دارد. در ادامه، به مهم ‌ترین مزایای شیردهی برای هر دو گروه اشاره خواهیم کرد.

متن انگلسی :

Breastfeeding provides essential nutrients and antibodies that support infant health and development.

ترجمه:

شیردهی مواد مغذی اساسی و آنتی‌بادی‌هایی را فراهم می‌کند که از سلامت و رشد نوزاد حمایت می‌کنند.

منبع:

Centers for Disease Control and Prevention (CDC)

۱. تأمین مواد مغذی ضروری برای رشد نوزاد

شیر مادر یک ترکیب فوق ‌العاده غنی از مواد مغذی است که تمام نیاز های اولیه نوزاد را در ماه‌ های ابتدایی زندگی تأمین می‌کند. این شیر حاوی پروتئین ‌ها، چربی‌ های سالم، ویتامین ‌ها و آنتی ‌بادی‌ های ضروری است که برای رشد مغزی، تقویت استخوان‌ ها و بهبود عملکرد اندام‌ های داخلی کودک ضروری هستند.

۲. تقویت سیستم ایمنی کودک

یکی از مهم‌ ترین فواید شیردهی موفق، تقویت سیستم ایمنی نوزاد است. شیر مادر سرشار از آنتی ‌بادی ‌هایی مانند ایمونوگلوبولین A (IgA) است که از بدن نوزاد در برابر عفونت ‌های ویروسی و باکتریایی محافظت می‌کند. کودکانی که از شیر مادر تغذیه می‌کنند، کمتر به بیماری‌ هایی مانند سرماخوردگی، آنفولانزا، عفونت ‌های گوش و آلرژی مبتلا می‌شوند.

۳. ارتباط عاطفی مادر و نوزاد

شیردهی فراتر از یک تغذیه ساده است و به ایجاد پیوند عاطفی قوی میان مادر و نوزاد کمک می‌کند. تماس پوستی در هنگام شیردهی باعث ترشح هورمون اکسی ‌توسین می‌ شود که احساس آرامش، امنیت و دلبستگی را در نوزاد افزایش می‌دهد. همچنین، مادرانی که به‌طور منظم شیردهی می‌کنند، معمولاً کمتر دچار افسردگی پس از زایمان می‌شوند.

۴. کمک به کاهش وزن مادر بعد از زایمان

بسیاری از مادران نگران اضافه ‌وزن پس از زایمان هستند. خبر خوب این است که شیردهی به سوزاندن کالری و کاهش وزن کمک می‌کند. تولید شیر روزانه باعث مصرف ۵۰۰ تا ۷۰۰ کالری می‌شود که این مقدار انرژی به کاهش چربی ‌های اضافه بدن کمک کرده و بازگشت سریع‌تر مادر به وزن قبل از بارداری را تسهیل می‌کند.

 

چگونه شیردهی موفقی داشته باشیم؟

شیردهی موفق نیاز به آگاهی، صبر و رعایت برخی اصول دارد. بسیاری از مادران در روز های ابتدایی پس از زایمان با چالش ‌هایی مانند کمبود شیر، بی ‌قراری نوزاد یا ترک‌ خوردگی سینه مواجه می ‌شوند. اما با رعایت برخی نکات می ‌توان این مشکلات را به حداقل رساند و یک تجربه شیرین و سالم برای مادر و نوزاد رقم زد. در ادامه، به مهم ‌ترین نکات برای داشتن یک شیردهی موفق می‌پردازیم.

۱. ایجاد محیط آرام برای شیردهی

یکی از فاکتور های مهم برای شیردهی موفق، داشتن محیطی آرام و بدون استرس است. نوزادان به احساسات مادر حساس هستند، بنابراین اگر مادر در هنگام شیردهی دچار استرس یا اضطراب باشد، این احساسات به نوزاد منتقل شده و می‌تواند باعث بی‌ قراری یا کاهش تمایل او به شیر خوردن شود.

 

۲. رعایت زمان ‌بندی مناسب شیردهی

بسیاری از مادران می‌پرسند: “هر چند ساعت یک ‌بار باید به نوزاد شیر داد؟“ پاسخ این است که زمان ‌بندی شیردهی بسته به نیاز نوزاد متفاوت است. اما برخی اصول کلی می‌توانند به مادران کمک کنند تا برنامه بهتری برای شیردهی داشته باشند.

⏳ نکات مهم درباره زمان‌بندی شیردهی:

• نوزادان تازه ‌متولد ‌شده هر ۲ تا ۳ ساعت نیاز به شیر دارند.
• تعداد دفعات شیردهی در روز باید ۸ تا ۱۲ بار باشد.
• علائم گرسنگی نوزاد را بشناسید؛ مکیدن انگشت، چرخاندن سر به دنبال سینه و بی‌ قراری از نشانه ‌های گرسنگی هستند.
• شیردهی را نباید به تأخیر انداخت؛ گریه آخرین علامت گرسنگی است و می‌تواند باعث بی‌قراری نوزاد در حین شیر خوردن شود.
• شیردهی شبانه برای افزایش تولید شیر مادر و تأمین تغذیه نوزاد ضروری است.

📌 نکته مهم: برخی از مادران تصور می‌کنند که باید طبق ساعت مشخص به نوزاد شیر بدهند، اما توصیه می‌شود شیردهی را بر اساس نیاز نوزاد (شیردهی به‌ موقع یا On-Demand Feeding) انجام دهند.

 

۳. اطمینان از وضعیت صحیح قرارگیری نوزاد

یکی از مهم ‌ترین عوامل در شیردهی موفق، وضعیت صحیح قرارگیری نوزاد است. اگر نوزاد به‌درستی سینه را نگیرد، ممکن است باعث درد در نوک سینه مادر شود یا نوزاد نتواند مقدار کافی شیر دریافت کند.

چگونه وضعیت صحیح شیردهی را رعایت کنیم؟

• سر و بدن نوزاد باید در یک راستا باشند تا بتواند به‌راحتی شیر بخورد.
• دهان نوزاد باید به ‌طور کامل دور هاله قهوه ‌ای رنگ سینه قرار گیرد، نه فقط روی نوک سینه.
• لب ‌های نوزاد باید رو به بیرون باشند (مثل لب‌های ماهی) تا مکیدن به درستی انجام شود.
• چانه نوزاد باید با سینه مادر تماس داشته باشد تا بتواند مکش بهتری داشته باشد.
• مادر می‌تواند از پوزیشن‌ های مختلف شیردهی مانند حالت گهواره‌ای، کنار بدن یا خوابیده استفاده کند تا راحت ‌ترین روش را برای خود و نوزاد پیدا کند.

 

بهترین پوزیشن های شیردهی 

انتخاب پوزیشن مناسب برای شیردهی نقش بسیار مهمی در راحتی مادر و نوزاد، جلوگیری از درد نوک سینه و اطمینان از تغذیه صحیح دارد. برخی از مادران پس از زایمان با مشکلاتی مانند خستگی، ترک ‌خوردگی سینه یا نوزادی که به‌ درستی شیر نمی‌خورد مواجه می‌شوند. آشنایی بهترین پوزیشن‌ های شیردهی می‌تواند این مشکلات را کاهش داده و به تجربه‌ای آرامش ‌بخش ‌تر منجر شود. در ادامه، سه روش مؤثر و پرکاربرد شیردهی را معرفی می‌کنیم.

۱. پوزیشن گهواره‌ای (Cradle Hold)

پوزیشن گهواره ‌ای یکی از رایج‌ ترین روش‌ های شیردهی است که بسیاری از مادران به‌طور طبیعی از آن استفاده می‌کنند. در این روش، مادر نوزاد را در آغوش گرفته و سر او را روی بازوی خود قرار می‌دهد. این پوزیشن به مادر کمک می‌کند تا کنترل بیشتری روی وضعیت نوزاد داشته باشد و او را در نزدیک‌ترین حالت ممکن به بدن خود نگه دارد.

در این حالت، مادر باید در وضعیت نشسته و راحت قرار بگیرد. نوزاد باید به‌گونه ‌ای روی بازوی مادر قرار گیرد که سر او در خم آرنج مادر قرار داشته باشد و شکم نوزاد کاملاً رو به شکم مادر باشد. دست دیگر مادر می‌تواند برای هدایت سینه و کمک به نوزاد در گرفتن صحیح سینه استفاده شود. این روش برای مادرانی که زایمان طبیعی داشته‌اند، بسیار مناسب است و به ایجاد ارتباط عاطفی قوی بین مادر و نوزاد کمک می‌کند.

بااین‌حال، اگر نوزاد به‌درستی سینه را نگیرد یا مادر وضعیت درستی را انتخاب نکند، ممکن است فشار روی سینه بیشتر شود و مادر دچار درد یا ترک ‌خوردگی نوک سینه شود. بنابراین، دقت در قرارگیری مناسب نوزاد و اصلاح وضعیت او در صورت نیاز، اهمیت زیادی دارد.

 

۲. پوزیشن کنار بدن (Football Hold یا Clutch Hold)

پوزیشن کنار بدن که به پوزیشن راگبی نیز معروف است، یکی از بهترین روش ‌ها برای مادرانی است که زایمان سزارین داشته ‌اند یا سینه ‌های بزرگ‌تری دارند. در این روش، نوزاد در کنار بدن مادر قرار می‌گیرد و پاهای او به سمت عقب و زیر بازوی مادر هدایت می‌شود.

برای انجام این پوزیشن، مادر باید در حالت نشسته و راحت باشد و از یک بالش برای حمایت از نوزاد استفاده کند. نوزاد باید به‌گونه ‌ای در کنار بدن مادر قرار گیرد که صورت او به سمت سینه مادر باشد و مادر بتواند به‌آسانی سر او را کنترل کند. دست مادر در این روش نقش مهمی در نگه ‌داشتن سر نوزاد و هدایت صحیح او برای گرفتن سینه دارد.

یکی از مزایای این روش این است که به مادر کمک می‌کند تا بدون ایجاد فشار روی شکم، نوزاد را تغذیه کند. این ویژگی به ‌ویژه برای مادرانی که سزارین شده‌اند، بسیار مفید است، زیرا از تماس مستقیم نوزاد با ناحیه بخیه ‌ها جلوگیری می‌کند. همچنین، این پوزیشن به مادرانی که دو قلو دارند کمک می‌کند تا هر دو نوزاد را هم ‌زمان شیر دهند.

بااین‌حال، این روش نیاز به تمرین دارد و ممکن است در ابتدا برای مادران جدید کمی دشوار باشد. همچنین، استفاده از بالش ‌های شیردهی می‌تواند به حمایت بهتر از نوزاد کمک کند و باعث راحتی بیشتر مادر شود.

 

۳. پوزیشن خوابیده (Side-Lying Position)

پوزیشن شیردهی خوابیده یکی از بهترین روش ‌ها برای مادرانی است که به استراحت بیشتری پس از زایمان نیاز دارند. این روش به مادر اجازه می‌دهد تا در حالی که دراز کشیده است، نوزاد خود را تغذیه کند. این پوزیشن به‌ ویژه برای شیردهی در طول شب بسیار مناسب است، زیرا مادر می‌تواند بدون نیاز به بلند شدن از تخت، نوزاد خود را شیر دهد.

برای انجام این روش، مادر و نوزاد باید هر دو به پهلو دراز بکشند و نوزاد رو به مادر باشد. سر نوزاد باید نزدیک سینه مادر قرار داشته باشد و بدن او کاملاً با بدن مادر در تماس باشد. مادر می‌تواند با یک دست سر نوزاد را حمایت کند و با دست دیگر سینه را هدایت کند تا نوزاد به‌درستی شیر بخورد.

یکی از مهم‌ترین مزایای این پوزیشن این است که به مادرانی که زایمان سزارین داشته‌اند، کمک می‌کند تا بدون فشار به شکم، نوزاد خود را تغذیه کنند. همچنین، این روش باعث کاهش فشار روی کمر و گردن مادر می‌شود و برای مادرانی که خستگی زیادی پس از زایمان دارند، بسیار مفید است.

انتخاب پوزیشن مناسب برای شیردهی تأثیر زیادی در راحتی مادر و نوزاد، جلوگیری از مشکلاتی مانند درد سینه و ترک‌خوردگی و اطمینان از تغذیه کافی نوزاد دارد. پوزیشن گهواره ‌ای برای مادران تازه‌کار گزینه‌ای عالی است، درحالی‌که پوزیشن کنار بدن برای مادرانی که سزارین شده‌اند یا دوقلو دارند، بسیار مفید است. از طرف دیگر، پوزیشن خوابیده به مادرانی که نیاز به استراحت بیشتری دارند، کمک می‌کند تا در طول شب نیز به‌آسانی به نوزاد خود شیر بدهند.

 

علائم گرسنگی نوزاد و زمان مناسب برای شیردهی

تشخیص علائم گرسنگی نوزاد نقش مهمی در موفقیت شیردهی دارد. نوزادان نمی‌توانند به زبان بیاورند که گرسنه هستند، اما از طریق نشانه ‌های رفتاری، نیاز خود را به شیر نشان می‌دهند. درک این علائم به مادر کمک می‌کند تا قبل از گریه شدید نوزاد، به او شیر بدهد و تجربه‌ای آرام ‌تر و راحت ‌تر برای هر دو فراهم کند.

حرکات مکیدن و باز کردن دهان

یکی از اولین نشانه ‌های گرسنگی نوزاد، انجام حرکات مکیدن و باز کردن دهان است. نوزاد ممکن است لب ‌های خود را جمع کند، زبانش را بیرون بیاورد یا حرکاتی مشابه مکیدن در خواب انجام دهد. همچنین اگر انگشت یا هر جسم نرمی به گونه یا دهان نوزاد نزدیک شود، او به طور غریزی سر خود را به سمت آن برمی‌گرداند و به دنبال سینه مادر می‌گردد. این واکنش که به آن «رفلکس روتینگ» گفته می ‌شود، یکی از مهم‌ترین علائم اولیه گرسنگی در نوزاد است.

متن انگلیسی :

“Early hunger cues include lip-smacking, rooting, and putting hands to mouth.”

ترجمه:

“نشانه‌های اولیه گرسنگی شامل لب‌لیسی، جستجوی سینه، و قرار دادن دست‌ها در دهان است.”

منبع:

American Academy of Pediatrics

گریه نوزاد به عنوان علامت تأخیری گرسنگی

گریه کردن، آخرین و تأخیری ‌ترین نشانه گرسنگی نوزاد است. اگر مادر متوجه علائم اولیه نشود، نوزاد ابتدا بی ‌قراری می‌کند، سپس ممکن است حرکات سریع‌ تری با سر و دستان خود انجام دهد و در نهایت شروع به گریه کند. در این مرحله، نوزاد معمولاً به سختی آرام می‌شود و ممکن است در گرفتن سینه مشکل داشته باشد. بنابراین، توصیه می‌شود مادران قبل از رسیدن به این مرحله، نوزاد را تغذیه کنند تا روند شیردهی راحت‌تر باشد.

فاصله زمانی مناسب بین هر وعده شیردهی

تعداد و فاصله بین وعده ‌های شیردهی به سن نوزاد، میزان رشد او و نیاز های تغذیه‌ای‌ اش بستگی دارد. در هفته ‌های اول، معمولاً نوزاد هر ۲ تا ۳ ساعت یک ‌بار شیر می‌خورد. اما برخی نوزادان ممکن است فواصل کوتا ه‌تر یا طولانی‌ تری داشته باشند. مهم است که مادران بر اساس نشانه‌ های گرسنگی نوزاد، نه فقط یک برنامه سفت و سخت، اقدام به شیردهی کنند. همچنین، در طول شب نوزادان ممکن است به دفعات بیشتری برای شیر خوردن بیدار شوند، که این موضوع برای رشد طبیعی آن‌ ها ضروری است.

شیردهی بعد از سزارین

شیردهی بعد از سزارین می‌تواند چالش‌هایی داشته باشد، اما با رعایت برخی نکات، مادران می‌توانند تغذیه نوزاد را به خوبی انجام دهند. پس از زایمان سزارین، مادر ممکن است به دلیل درد محل جراحی و بی‌حسی اولیه، در پیدا کردن وضعیت مناسب برای شیردهی دچار مشکل شود. وضعیت‌های شیردهی مانند حالت خوابیده به پهلو یا نگه داشتن نوزاد در وضعیت فوتبال (football hold) می‌توانند فشار کمتری به محل بخیه‌ها وارد کنند و شیردهی را راحت‌تر کنند. علاوه بر این، تماس پوست با پوست با نوزاد می‌تواند به افزایش تولید شیر کمک کند. استفاده از بالش شیردهی، مصرف مایعات کافی و استراحت مناسب نیز به بهبود روند شیردهی پس از سزارین کمک می‌کند.

شیردهی به دو قلو ها 

شیردهی به دوقلوها ممکن است در ابتدا چالش‌برانگیز به نظر برسد، اما با برنامه‌ریزی مناسب و انتخاب وضعیت‌های صحیح، مادر می‌تواند به راحتی هر دو نوزاد را تغذیه کند. برخی از بهترین وضعیت‌های شیردهی برای دوقلوها شامل حالت فوتبال دوبل (Double Football Hold)، حالت متقاطع (Cross-Cradle Hold) و حالت ترکیبی است که در آن یک نوزاد در موقعیت گهواره‌ای و دیگری در موقعیت فوتبال قرار می‌گیرد. استفاده از بالش مخصوص شیردهی دوقلوها می‌تواند به مادر کمک کند که نوزادان را بهتر نگه دارد و فشار کمتری به بدن خود وارد کند. همچنین، شیردهی همزمان به هر دو نوزاد می‌تواند به صرفه‌جویی در زمان و افزایش تولید شیر کمک کند. در روزهای اول، مادران می‌توانند از یک نوزاد شروع کرده و به‌تدریج شیردهی همزمان را تمرین کنند تا تعادل مناسبی در تغذیه ایجاد شود.

شیردهی بعد از عمل کیسه صفرا

شیردهی بعد از عمل کیسه صفرا معمولاً امکان‌پذیر است، اما مادران باید به برخی نکات توجه کنند تا هم روند بهبودی سریع‌تر شود و هم تغذیه نوزاد دچار مشکل نشود. اگر عمل کیسه صفرا با لاپاراسکوپی انجام شده باشد، دوران نقاهت کوتاه‌تر است و مادر می‌تواند خیلی زود شیردهی را از سر بگیرد. اما در جراحی باز کیسه صفرا، ممکن است به زمان بیشتری برای بهبودی نیاز باشد.

نکات مهم برای شیردهی بعد از عمل کیسه صفرا:

• اثر داروهای بیهوشی: معمولاً مقدار کمی از داروهای بیهوشی وارد شیر مادر می‌شود، اما پس از چند ساعت، این داروها از بدن دفع شده و شیردهی بی‌خطر است.
• مدیریت درد: برخی از داروهای مسکن ممکن است وارد شیر شوند، بنابراین پزشک باید مسکن‌های ایمن برای مادر تجویز کند.
• انتخاب وضعیت مناسب: برای جلوگیری از فشار بر شکم، وضعیت‌هایی مانند شیردهی در حالت خوابیده به پهلو یا استفاده از بالش شیردهی توصیه می‌شود.
• هیدراته ماندن و رژیم غذایی سبک: مصرف مایعات زیاد و پرهیز از غذاهای چرب به بهبود سریع‌تر کمک می‌کند.

اگر مادر نگرانی خاصی درباره داروهای مصرفی یا وضعیت جسمانی خود دارد، بهتر است با پزشک مشورت کند تا روند شیردهی با خیال راحت ادامه یابد.

شیر دهی چقد کالری میسوزاند

شیردهی یک فرآیند طبیعی است که نه‌تنها به تأمین تغذیه‌ی نوزاد کمک می‌کند، بلکه برای مادر نیز فواید زیادی دارد، از جمله سوزاندن کالری و کاهش وزن بعد از زایمان. به‌طور متوسط، مادران شیرده در روز بین ۴۰۰ تا ۵۰۰ کالری بیشتر از حد معمول می‌سوزانند. این میزان کالری بسته به عواملی مانند تعداد دفعات شیردهی، میزان شیر تولیدی و نیاز نوزاد می‌تواند متفاوت باشد.

چرا شیردهی باعث لاغری میشود

هنگام شیردهی، بدن مادر برای تولید شیر از ذخایر چربی و انرژی اضافی استفاده می‌کند، به همین دلیل بسیاری از مادران بعد از زایمان، به‌طور طبیعی وزن کم می‌کنند. با این حال، کاهش وزن در دوران شیردهی باید آهسته و تدریجی باشد تا روی کیفیت و میزان شیر تأثیر منفی نگذارد.

تأثیر تغذیه و فعالیت بدنی بر میزان کالری‌ سوزی

اگرچه شیردهی به تنهایی باعث افزایش متابولیسم بدن می‌شود، اما داشتن یک رژیم غذایی سالم و متعادل همراه با فعالیت بدنی سبک، می‌تواند روند کاهش وزن را تسریع کند. مصرف غذاهای غنی از پروتئین، چربی‌های سالم و کربوهیدرات‌های پیچیده به حفظ انرژی و افزایش کیفیت شیر مادر کمک می‌کند. همچنین، ورزش‌های ملایم مانند پیاده‌روی، یوگا یا تمرینات کششی می‌توانند همراه با شیردهی، تأثیر مثبتی بر کاهش وزن و تناسب اندام داشته باشند.