هفته ۳۸ بارداری معمولا آخرین ایستگاه پیش از زایمان طبیعی است، بنابراین مادران باردار در این مقطع به دنبال پاسخ پرسش هایی مانند «علائم هفته ۳۸ بارداری چیست؟»، «درد زیر شکم در هفته ۳۸ بارداری طبیعی است یا نشانه آغاز زایمان؟» و حتی «چه زمانی باید به بیمارستان مراجعه کنم؟» هستند. در این هفته، حرکات جنین در هفته ۳۸ کاهش نسبی پیدا می کند و درد لگن یا انقباضات براکستون هیکس می توانند شدید تر شوند؛ همه این موارد از نشانه های زایمان در هفته ۳۸ و نزدیکی تولد نوزاد به حساب می آیند.
در عین حال، توجه به «سلامت مادر» و «سلامت جنین» اهمیت دو چندانی پیدا می کند، زیرا هر تغییری در فشار خون، مقدار ترشحات یا الگوی حرکتی جنین می تواند علامت خطر باشد. از سوی دیگر، هفته ۳۸ نقطه اوج «سه ماهه سوم بارداری» است؛ جایی که مادر باید برای تصمیم گیری درباره نوع زایمان، چمدان بیمارستان و حتی برنامه تغذیه پیش از زایمان آماده باشد. در این مقاله جامع از مجله بیبی دیلی ، به تمام پرسش های پرتکرار مادران پاسخ داده و راهنمایی کامل برای عبور ایمن از این هفته حساس ارائه می کنیم همچنین برای اطلاعات بیشتر و راهنمایی های دقیق تر به شما پیشنهاد میکنیم مقاله هفته 39 بارداری و هفته 40 بارداری را مطالعه کنید .
تغییرات بدن مادر در هفته ۳۸ بارداری
در هفته ۳۸، رحم به بالاترین حد گسترش خود می رسد و ارتفاع فوندوس رحم معمولا معادل قد جنین (۳۱ تا ۳۷ سانتی متر) است. فشار روی دیافراگم ممکن است تنگی نفس خفیف ایجاد کند و افزایش حجم خون موجب ورم خفیف در مچ پا و انگشتان می شود. تغییرات هورمونی نیز می توانند احساس گرگرفتگی و بی‌خوابی را تشدید کنند. از درد زیر شکم گرفته تا تیر کشیدن لگن، اغلب ناراحتی ها طبیعی اند اما در صورت همراهی با خونریزی یا کاهش شدید حرکات جنین باید با متخصص زنان و زایمان تماس بگیرید.
انقباضات براکستون هیکس در این زمان قوی تر و منظم تر به نظر می رسند؛ اگر انقباضات هر پنج دقیقه یک بار و با الگوی افزایشی باشد، به احتمال زیاد زایمان شما آغاز شده است. افزایش ترشحات مایل به سفید یا خونی (نمایش خونین) نیز نشانه خروج پلاگ موکوسی و آماده شدن گردن رحم است.
وزن جنین در هفته ۳۸ بارداری
در هفته ۳۸ بارداری، وزن متوسط جنین بین ۳۲۰۰ تا ۳۵۰۰ گرم است، اما بسته به ژنتیک والدین، رژیم غذایی مادر، و شرایط سلامتی او، می تواند از حدود ۲۸۰۰ تا ۴۰۰۰ گرم متغیر باشد. اگر رشد داخل رحمی در محدوده طبیعی باشد، نوزاد در هنگام تولد شانس بالایی برای حفظ دمای بدن، قند خون پایدار و تغذیه موفق با شیر مادر خواهد داشت؛ به همین دلیل تیم مراقبتی معمولا در این هفته روی ارزیابی وزن تخمینی با سونوگرافی متمرکز می شود تا از سلامت جنین و کافی بودن ذخایر چربی زیرپوستی اطمینان حاصل کند.
حرکات جنین در هفته ۳۸ بارداری
حرکات جنین در این هفته کمتر اما قدرتمندتر احساس می شود، زیرا فضای رحم محدود شده است. بیشتر مادران حدود ۱۰ حرکت مشخص در کمتر از دو ساعت احساس می کنند و این الگو نشان دهنده سلامت عصبی و عضلانی جنین است. کاهش ناگهانی یا توقف حرکات می تواند به معنای نیاز به بررسی فوری باشد؛ توصیه می شود مادر در صورت احساس حرکات کمتر از حالت معمول، به پهلوی چپ دراز بکشد و اگر باز هم کمتر از ۱۰ حرکت در دو ساعت حس کرد، حتما با پزشک تماس بگیرد.
اندام ها جنین در هفته 38 باداری
در هفته ۳۸، ریه ها تقریبا به بلوغ کامل رسیده و تولید سورفکتانت کافی است تا پس از تولد ریه ها باز بمانند. دستگاه گوارش محتوی مکونیوم (مدفوع تیره رنگ اولیه) شده و کلیه ها روزانه حدود نیم لیتر ادرار به مایع آمنیوتیک اضافه می کنند. سیستم عصبی همچنان در حال تکامل است، اما رفلکس های مکیدن و بلع به اندازه ای قوی شده اند که نوزاد بتواند بلافاصله پس از تولد تغذیه کند. لایه چربی زیرپوستی نیز کامل تر شده و به تنظیم دمای بدن پس از تولد کمک می کند.
موقعیت قرارگیری جنین در هفته 38 بارداری
بیش از ۹۵ درصد جنین ها در هفته ۳۸ بارداری در وضعیت سفالیک (سر رو به پایین) قرار گرفته اند که برای زایمان طبیعی ایده آل است. اگر سر جنین هنوز رو به پایین نباشد، احتمال بریچ یا عرضی بودن مطرح می شود؛ در این صورت پزشک ممکن است نسخه خارجی (چرخاندن دستی جنین) یا برنامه ریزی برای سزارین را پیشنهاد کند. همچنین با پایین آمدن سر جنین به داخل لگن، مادر احساس فشار لگنی بیشتری دارد و دفعات ادرار افزایش می یابد که نشانه نزدیک شدن زمان زایمان است.
علائم و نشانه های شروع زایمان در هفته ۳۸ بارداری
۱. انقباضات منظم و دردناک در هفته ۳۸ بارداری
در هفته ۳۸ بارداری، اگر انقباضاتی را احساس می کنید که به صورت منظم اتفاق می افتند و شدت آن‌ها به مرور افزایش می یابد، به احتمال زیاد وارد مرحله ابتدایی زایمان شده اید. این انقباضات معمولا بین ۳۰ تا ۷۰ ثانیه طول می کشند و فاصله بین آن ها به تدریج کمتر می شود. برخلاف انقباضات براکستون هیکس که نامنظم و خفیف هستند، این نوع انقباضات با حرکت یا تغییر وضعیت بدن متوقف نمی شوند و نشانه ای قوی از شروع زایمان در سه ماهه سوم بارداری به شمار می روند.
۲. ترشحات آبکی در هفته 38 بارداری
یکی از نشانه های جدی و قطعی آغاز زایمان در هفته ۳۸، پارگی کیسه آب یا مشاهده نشت مایع آمنیوتیک است. این مایع معمولا بی رنگ یا کمی زرد رنگ است و ممکن است به‌صورت ناگهانی یا قطره قطره از واژن خارج شود. اگر چنین نشانه ای را مشاهده کردید، حتی در صورت نداشتن انقباض، باید سریعا به بیمارستان مراجعه کنید، زیرا سلامت جنین وابسته به میزان و کیفیت مایع آمنیوتیک است.
۳. کمردرد ممتد در هفته ۳۸ بارداری
در هفته ۳۸، اگر کمردردی مداوم و عمیق را تجربه می کنید که به‌خصوص با انقباضات شکمی همراه است و شدت آن به مرور بیشتر می شود، ممکن است وارد فاز فعال زایمان شده باشید. این درد اغلب در ناحیه پایین کمر متمرکز است و به پاها نیز ممکن است انتشار پیدا کند. برخلاف دردهای معمول ناشی از خستگی یا تغییر وضعیت بدن در دوران بارداری، این نوع درد نشانه ای از باز شدن دهانه رحم و آمادگی بدن برای زایمان است.
۴. ترشح خونی در هفته 38 بارداری
خروج ترشحات غلیظ و ژله ای با رنگ صورتی، قرمز کمر نگ یا قهوه ای روشن، که به آن «نمایش خونین» گفته می شود، معمولا در هفته ۳۸ و نزدیک به زمان زایمان دیده می شود. این ترشح نشان دهنده باز شدن تدریجی دهانه رحم و جدا شدن پلاگ مخاطی (mucus plug) است. مشاهده این علامت به این معنا ست که بدن شما به صورت طبیعی خود را برای زایمان آماده کرده و احتمال شروع آن در روزهای آینده وجود دارد.
۵. احساس فشار در لگن در هفته ۳۸ بارداری
با پایین آمدن سر جنین به داخل لگن مادر در هفته ۳۸، احساس فشار سنگین در ناحیه لگن و افزایش دفعات ادرار بسیار شایع می شود. این فشار می تواند باعث احساس ناراحتی در ناحیه لگن، کشاله ران و حتی داخل پاها شود. گاهی این حالت با درد تیرکشنده همراه است و معمولا نشان می دهد که فرایند “درگیری سر جنین” (engagement) آغاز شده است. این علامت از نشانه های فیزیولوژیکی آمادگی برای زایمان و حرکت جنین به سمت کانال تولد است.
علائم خطر در هفته 38 بارداری
در هفته ۳۸ بارداری، با اینکه بارداری به مراحل پایانی خود نزدیک شده و بسیاری از علائم جدید طبیعی به نظر می‌رسند، اما برخی علائم خطر وجود دارند که نیاز به بررسی فوری پزشکی دارند. در ادامه، مهم‌ترین علائم هشداردهنده در هفته ۳۸ بارداری را معرفی میکنیم که در صورت مشاهده‌ی هرکدام باید بدون تأخیر با پزشک یا ماما تماس بگیرید:
کاهش یا قطع حرکات جنین در هفته ۳۸ بارداری
یکی از نشانه های جدی خطر در این هفته، کاهش محسوس حرکات جنین یا توقف کامل آن است. اگر در مدت دو ساعت، کمتر از ۱۰ حرکت احساس کردید یا نسبت به روزهای قبل، تحرک جنین به‌طور واضح کاهش یافته، این می‌تواند علامت نارسایی جفت یا کمبود اکسیژن جنین باشد. در چنین شرایطی، بررسی فوری با سونوگرافی و NST ضروری است.
خونریزی واژینال شدید
خروج لکه های بسیار کم و روشن ممکن است پس از معاینه داخلی یا به دنبال نمایش خونین طبیعی باشد، اما خونریزی شدید، روشن و مداوم در هفته ۳۸ بارداری می‌تواند علامت جداشدگی جفت (placental abruption) یا مشکلات جدی دیگر باشد. این وضعیت تهدیدکننده جان مادر و جنین است و نیاز به مراجعه فوری به بیمارستان دارد.
تب و لرز یا علائم عفونت
داشتن تب بالای ۳۸ درجه سانتی‌گراد همراه با لرز، بدن‌درد، ترشحات بدبو یا درد شکمی، می‌تواند نشانه ای از عفونت‌های رحم، دستگاه ادراری یا کیسه آب باشد. عفونت‌ها در این مرحله از بارداری می‌توانند منجر به زایمان زودرس یا عوارض نوزادی شوند، بنابراین بررسی و درمان سریع ضرورت دارد.
سردرد شدید، تاری دید و ورم شدید
اگر در هفته ۳۸ دچار سردرد شدید و مداوم، تاری دید یا دیدن نقاط نورانی (فلاش) و ورم ناگهانی در صورت، دست‌ها یا پاها شدید، ممکن است نشانه‌ای از پره‌اکلامپسی (فشار خون بارداری) باشد. این بیماری می‌تواند خطرات جدی برای سلامت مادر و جنین به همراه داشته باشد و باید فوراً تحت کنترل قرار گیرد.
نشت مایع آمنیوتیک بدون انقباض
اگر متوجه نشتی مایع شفاف یا زردرنگ از واژن شدید اما انقباض یا درد زایمانی نداشتید، ممکن است کیسه آب پاره شده باشد. در چنین شرایطی خطر عفونت برای جنین و رحم وجود دارد. بنابراین باید هرچه سریع‌تر برای بررسی به بیمارستان مراجعه شود، حتی اگر نشانه های دیگر زایمان وجود نداشته باشد.
درد شدید شکم یا لگن
درد شکمی یا لگنی در اواخر بارداری ممکن است طبیعی باشد، اما اگر درد به‌صورت شدید، یک‌طرفه، تیز یا همراه با تهوع و استفراغ باشد، احتمال دارد مشکلی مانند جدا شدن زودرس جفت یا پیچ خوردگی تخمدان مطرح باشد. در این موارد نیز مراجعه فوری ضروری است.
در صورت مشاهده هر یک از این علائم در هفته ۳۸ بارداری، نباید منتظر بمانید یا با درمان خانگی خوددرمانی کنید. سلامت مادر و سلامت جنین در این هفته‌ها بسیار حساس و حیاتی است. بهتر است همیشه در کنار علائم طبیعی بارداری، نسبت به نشانه های خطر نیز آگاه باشید تا در زمان مناسب اقدامات لازم انجام شود.
سوالات متدوال
خارش واژن در هفته ۳۸ بارداری
خارش واژن در هفته ۳۸ بارداری می‌تواند ناشی از تغییرات هورمونی، افزایش ترشحات یا عفونت های قارچی باشد. در این مرحله، به دلیل حساسیت بالای سلامت مادر و سلامت جنین، نباید خارش را نادیده گرفت. اگر خارش شدید است یا همراه با بوی ناخوشایند و سوزش باشد، لازم است حتماً با پزشک مشورت شود.
خوردن خاکشیر در هفته ۳۸ بارداری
خوردن خاکشیر در هفته ۳۸ بارداری در صورتی که به میزان متعادل و با نظر پزشک مصرف شود، معمولاً مشکلی ایجاد نمی کند. خاکشیر به بهبود عملکرد گوارش و رفع یبوست کمک می‌کند، اما در برخی موارد ممکن است خاصیت ملینی آن باعث تحریک انقباضات رحمی شود؛ پس در این هفته باید با احتیاط مصرف شود.
خوردن روغن کرچک در هفته ۳۸ بارداری
بسیاری از مادران باردار تصور می‌کنند خوردن روغن کرچک در هفته ۳۸ بارداری می‌تواند باعث شروع زایمان شود، اما مصرف خود سرانه آن ممکن است منجر به انقباضات شدید، اسهال شدید و کم آبی بدن شود. پیش از استفاده از هر نوع روش تحریک زایمان طبیعی، مشورت با پزشک الزامی است.
خوردن آموکسی‌سیلین در هفته ۳۸ بارداری
مصرف آموکسی سیلین در هفته ۳۸ بارداری در موارد خاص و با تجویز پزشک ممکن است بی خطر باشد، اما مصرف خود سرانه آن می‌تواند به تعادل باکتریایی بدن آسیب برساند یا عوارضی برای جنین داشته باشد. همیشه قبل از مصرف هر نوع دارو، حتی دارو های نسبتاً ایمن، با پزشک مشورت کنید.
سزارین در هفته ۳۸ بارداری
سزارین در هفته ۳۸ بارداری در شرایط خاصی مانند قرارگیری نامناسب جنین، بارداری های پرخطر یا بیماری های خاص مادر توصیه می‌شود. در این هفته، ریه‌های جنین معمولاً به‌طور کامل رشد کرده‌اند و زایمان ایمن تری انجام می‌شود. تصمیم‌گیری در مورد زمان و نوع زایمان باید با مشورت پزشک صورت گیرد.
کمردرد در هفته ۳۸ بارداری
کمردرد در هفته ۳۸ بارداری یکی از شکایت های رایج است که معمولاً به دلیل فشار رحم بزرگ شده و تغییرات ساختاری بدن ایجاد می‌شود. استفاده از بالش بارداری، ماساژ ملایم و استراحت کافی می‌تواند به کاهش درد کمک کند. در صورتی که درد شدید یا همراه با علائم دیگر باشد، بررسی تخصصی نیاز است.
سردرد در هفته ۳۸ بارداری
سردرد در هفته ۳۸ بارداری می‌تواند ناشی از خستگی، کم‌آبی بدن یا تغییرات هورمونی باشد. با این حال، اگر سردرد همراه با تاری دید، تهوع یا ورم باشد، ممکن است نشانه‌ای از پره‌اکلامپسی باشد و نیاز به پیگیری فوری دارد. همیشه علائم غیرعادی را جدی بگیرید.
رابطه جنسی در هفته ۳۸ بارداری
رابطه جنسی در هفته ۳۸ بارداری در بارداری‌های کم‌خطر و بدون مانع پزشکی معمولاً بی‌خطر است، اما ممکن است انقباضات رحمی خفیف ایجاد کند. در صورت داشتن جفت سرراهی، خونریزی یا سابقه زایمان زودرس، باید از رابطه جنسی خودداری شود. حتماً با پزشک خود در این خصوص مشورت کنید.
اسهال در هفته ۳۸ بارداری
اسهال در هفته ۳۸ بارداری ممکن است نشانه‌ای از آمادگی بدن برای زایمان باشد، اما اگر شدید، مکرر یا همراه با تب و درد شکمی باشد، می‌تواند نشانه‌ای از عفونت یا مسمومیت باشد. در چنین شرایطی برای جلوگیری از کم‌آبی بدن و عوارض بیشتر باید سریعاً به پزشک مراجعه شود.
